Na styku kultur Wschodu i Zachodu odnajdziemy liczne miejsca związane z trzema różnymi religiami – islamem, chrześcijaństwem i judaizmem. Znajduje się tu ponad 2600 czynnych meczetów, 109 cmentarzy muzułmańskich, 123 kościoły i 26 synagog. O długiej historii miasta przypominają cenne zabytki dawnego Konstantynopola. Czy da się zwiedzić tę ogromną metropolię, nie wydając ani jednej tureckiej liry? Spośród wielu miejsc, jakie warto odwiedzić w Stambule, przedstawiamy wam wybrane bezpłatne atrakcje.
Błękitny Meczet (Sultanahmet Camii)
Meczet Sultanahmet zawdzięcza swoją nazwę swemu fundatorowi – sułtanowi Ahmedowi I, czternastemu cesarzowi Imperium Osmańskiego. Obiekt zbudowany w XVII wieku, jest również znany jako Błękitny Meczet, ze względu na 21 tysięcy ręcznie malowanych niebieskich płytek fajansowych, które go zdobią ściany jego wnętrza. Jedna z najważniejszych atrakcji turystycznych Stambułu stoi naprzeciwko Hagia Sophia – słynnej monumentalnej świątyni bizantyjskiej, wzniesionej już w VI w. Dziewiętnastoletni sułtan nakazał wybudować Błękitny Meczet aby przyćmić jej piękno. Budynek rozpoznamy po charakterystycznym sklepieniu złożonym z 30 kopuł o różnej wielkości i aż sześciu minaretach, które w okresie powstania budowli były źródłem wielu kontrowersji. Wnętrze oświetla 260 okien, w których nie zachowały się niestety oryginalne witraże. O randze świątyni świadczy jej położenie w bezpośrednim sąsiedztwie Pałacu Topkapi, będącego rezydencją sułtanów. Początkowo w skład kompleksu wchodziła m.in. medresa (muzułmańska szkoła teologiczna), szpital, rynek, kuchnia dla ubogich oraz mauzoleum sułtana Ahmeda i jego rodziny. Chociaż część z tych budynków została zburzona w XIX wieku, nadal można odwiedzić grobowiec, który leży na północ od meczetu, przy placu Sultanahmet.
Fot. Cem Topçu
Świątynia jest czynnym meczetem, dlatego zwiedzanie jej jest możliwe tylko pomiędzy odbywającymi się w niej modlitwami, jednak wstęp jest bezpłatny. Wejście dla turystów otwarte jest w godzinach: 8:30 – 12:15, 14:00 – 16:30 i 17:30 – 18:30. Część modlitewna jest oddzielona od części dla zwiedzających. Przy wejściu należy okryć kolana i ramiona oraz zdjąć buty, kobiety dodatkowo powinny zakryć głowy. Zbyt skąpo ubrane osoby zostaną powiadomione o możliwości wypożyczenia niebieskich chust.
Fot. Dorota Ludwicka
Meczet Sulejmana (Süleymaniye Camii)
Największy meczet w mieście pochodzący z XVI wieku został wybudowany za panowania Sulejmana Wspaniałego. Świątynia jest położona na zboczu jednego z siedmiu wzgórz Stambułu, schodzącym do zatoki Złoty Róg, dzięki czemu z jego dziedzińca rozciąga się spektakularny widok. Choć jego wnętrze jest dość proste w konstrukcji, warto zwrócić uwagę na kolorowe witraże z XVI wieku i pięknej turecką kaligrafię na ścianach przedstawiającą wersety z Koranu. Ciekawostką jest fakt, że pomiędzy wiszącymi u sufitu lampkami oliwnymi zawieszono strusie jaja wygotowane w mieszance ziół i korzeni, mające odstraszać pająki. Dziedziniec jest otoczony 24 kolumnami: białymi, różowymi i porfirowymi, wspierającymi 28 kopuł. Świątynia pomieścić może jednocześnie około 5000 wiernych. Meczet ten jest swego rodzaju ciekawostką architektoniczną, bowiem został wybudowany na specjalnych fundamentach złożonych z cystern wypełnionych wodą, dzięki czemu budowla jest odporna na trzęsienia ziemi.
Fot. Giovanni Dall’Orto
Sylwetka świątyni z czterema smukłymi minaretami szczególnie ładnie prezentuje się znad zatoki Złoty Róg w świetle zachodzącego słońca. Za świątynią znajduje się mauzoleum, w którym pochowano sułtanów Sulejmana I, Sulejmana II, Ahmeda II i niektórych z ich krewnych oraz architekta meczetu, Sinana, uważanego za jednego z najznakomitszych budowniczych epoki osmańskiej. Odwiedzając świątynię, należy mieć zakryte kolana. Przy wejściu kobiety proszone są o przykrycie głowy i ramion.
Hipodrom w Konstantynopolu (Yılanlı Sütun, Burmalı Sütun)
Po dawnym torze wyścigów koni i rydwanów, wybudowanym w III w. przez rzymskiego cesarza Septymiusza Sewera, zachował się podłużny kształt tworzący obecnie plac (Sultanahmet Meydanı, At Meydanı) w sercu najstarszej części Istanbulu, w dzielnicy Sultanahmet. Dawniej obok hipodromu znajdowała się arena, która mogła pomieścić 100 tysięcy widzów. Budowla została zniszczona po zdobyciu Konstantynopola przez krzyżowców, zaś kamień, z którego był zbudowany wykorzystano do budowy Błękitnego Meczetu.
Fot. Dorota Ludwicka
Spacerując po dawnym hipodromie możemy podziwiać obelisk sprowadzony przez Teodozjusza Wielkiego ze świątyni boga Amona-Ra w Karnaku w Egipcie, datowany na XV w. p.n.e. Przy transporcie został on rozcięty na trzy części, z których zachowała się obecnie część szczytowa. Obelisk zdobią bardzo dobrze zachowane hieroglify:
Fot. Radomil, Wikimedia Commons
Na placu odnajdziemy też fontannę podarowaną dynastii Osmanów przez cesarza Wilhelma II (Fontanna Niemiecka). Obecnie jest ona w trakcie renowacji.
Fot. Radomil, Wikimedia Commons
Warto też zwrócić uwagę na Kolumnę Wężową pochodzącą ze Świątyni Apollina w Delfach, ufundowaną przez 31 greckich miast na pamiątkę zwycięstwa Greków nad Persami pod Salaminą i Platejami. Na południowym krańcu hipodromu znajduje się Kolumna Konstantyna VII Porfinogenety.
Fot. Moonik, Wikimedia Commons
Kryty Bazar, zwany również Wielkim Bazarem (Kapalı Çarşı)
To przede wszystkim atrakcja turystyczna o bezpłatnym wstępie, warto więc udać się tam nawet bez pieniędzy i zamiaru zakupów, aby zwyczajnie pospacerować pomiędzy kolorowymi straganami i poczuć prawdziwą atmosferę Stambułu. W epoce Bizancjum znajdował się tutaj rynek targowy. Po zdobyciu miasta przez Turków zbudowano w 1464 r. dwie hale handlowe, dookoła których zaczęły powstawać kolejne sklepiki. Bazar ewoluował na przestrzeni wieków – po każdym kolejnym pożarze czy trzęsieniu ziemi odnawiano go i powiększano. Do XIX w. odbywał się tu m. in. handel niewolnikami. Obecnie jest największym na świecie zadaszonym targiem – na przestrzeni 64 krytych ulic znajdują się ok. 4000 stoisk. Szacuje się, że Wielki Bazar odwiedza 250-400 tysięcy osób dziennie. Turysta może zagubić się w labiryncie wąskich uliczek i sklepów, które sprzedają wszystko od dywanów po chusty, lampy, stroje do tańca brzucha, tureckie fajki wodne, biżuterię, wyroby ze skóry, ceramikę, słodycze i przyprawy.
Fot. Osvaldo Gago
Jest to najbardziej popularny wśród turystów bazar w Stambule (docierają tu praktycznie wszystkie wycieczki grupowe), dlatego ceny są dość wysokie. Handlarze uparcie nagabują odwiedzających, dlatego warto pamiętać, że jeśli skusimy się na zakup czegokolwiek, przed sfinalizowaniem transakcji warto porównać konkurencyjne oferty i wytrwale targować pożądaną cenę, ponieważ kwota podawana początkowo przez sprzedawców jest zawsze absurdalnie wysoka. Mimo, że oficjalną walutą jest turecki lir, na wielu stoiskach można płacić w euro i dolarach, a niekiedy nawet w polskich złotówkach. Pamiętajmy o kieszonkowcach.
Mapa bazaru. Wejście przez bramę Nuruosmaniye. Godziny otwarcia: 9:00 – 19:00, od poniedziałku do soboty. Zamknięty w niedziele i w tureckie święta. Wielki Bazar znajduje się przy Çuhacı Han Sokak. Jeśli nie lubicie ścisku i przerasta was błądzenie po ogromnych przestrzeniach handlowych, zdecydowanie lepszym wyborem będzie niewielki Arasta Bazaar, zlokalizowany tuż obok Błękitnego Meczetu.
Bazar Egipski (Mısır Çarşısı)
Jeden z najstarszych bazarów w Stambule położony jest na nabrzeżu Eminönü, przy wjeździe na Most Galata. Jego nazwa wywodzi się z czasów osmańskich, kiedy to w tym właśnie miejscu handlowano przyprawami sprowadzonymi z Egiptu. Można tu chłonąć atmosferę Turcji niemal wszystkimi zmysłami. Wśród straganów unosi się charakterystyczna woń kuminu i kurkumy. Można tu również spróbować lokalnych słodyczy, takich jak chałwa, baklava, pismanye i lokum (tzw. „turkish delight”).
Fot. rictulio, flickr
Mury Konstantynopola
Dawne zabudowania obronne wokół miasta składały się z szeregu kamiennych murów obronnych, które otaczały i chroniły dawny Konstantynopol. Dzięki licznym ulepszeniom i zmianom na przestrzeni wieków, były ostatnią wielką fortyfikacją starożytną oraz jedną z najbardziej wyrafinowanych jakie kiedykolwiek zbudowano. Bardzo dobrze zachowane mury nadal przypominają historię tego wspaniałego miasta.
Fot. Dorota Ludwicka
Akwedukt Walensa (Bozdoğan Kemeri)
Początki budowli sięgają czasów Konstantyna Wielkiego, lecz ostatecznie został on wzniesiony w 375 roku na rozkaz cesarza rzymskiego Walensa. Konstrukcja o wysokości 29 metrów stanowiła zaledwie skromną część olbrzymiego systemu zaopatrującego Bizancjum w wodę, którego początki sięgają czasów cesarza Hadriana. Kompleks kanałów i akweduktów o łącznej długości 250 kilometrów sprowadzał wodę do Konstantynopola ze wzgórz Tracji, by następnie skierować ją do do przeszło stu podziemnych cystern, w których była gromadzona. Woda spływała do miasta podziemnymi kanałami, a dzięki Akweduktowi Walensa, rozciągniętemu pomiędzy dwoma wzgórzami, docierała do miasta. Konstrukcja spełniała swoje zadanie aż do XIX wieku zaopatrując pałac sułtana w wodę. W międzyczasie akwedukt wielokrotnie uległ zniszczeniom podczas trzęsień ziemi i przeszedł gruntowną renowację. Jego pozostałości wznoszą się nad jezdniami Atatürk Bulvarı.
Fot. Dorota Ludwicka
Twierdza Anadolu Hisarı
Forteca znajduje się w najwęższym punkcie Bosforu po azjatyckiej stronie Stambułu. Twierdza została zbudowana przez sułtana Bajazyda I Błyskawicy w ramach przygotowań do drugiego oblężenia Konstantynopola przez Turków w 1395 r., by bezpiecznie przeprawić żołnierzy na europejską stronę Bosforu i kontrolować ruch wchodzący przez Bosfor. Zwana była również Yenice Hisar (Nowa Forteca) oraz Güzelce Hisar (Piękna Forteca). Twierdza zajmuje powierzchnię 7 000 m² i posiada dwumetrowe mury z blankami i główną wieżę o wysokości 25 m. W XVII w. dobudowano meczet. Po podboju Konstantynopola, do XIX w. budynek służył jako więzienie wojskowe. Można go obejrzeć płynąc promem po cieśninie Bosfor.
Fot. İhsan Deniz Kılıçoğlu
Informacja praktyczna dotycząca transportu:
Połączenia promowe firmy İDO (logo z delfinem) są elementem publicznego transportu miejskiego, bilety na prom możemy więc zakupić posiadając kartę Istanbulkart dostępną w każdym kiosku, którą następnie należy „doładować” w jednym z automatów w strefie metra. Posiadając kartę możemy korzystać z metra (dojedziemy nim np. na lotnisko Atatürka), a także autobusów, kolejek (funikular), tramwajów i promów. Aby odzyskać kaucję, kartę należy zwrócić w kiosku. Jeśli nie planujemy dużo jeździć po mieście, możemy też skorzystać z tokenów, czyli żetonów dostępnych w osobnym automacie (1 token = 1 przejazd).
Park Gülhane (Gülhane Parkı)
Na spacer do jednego z parków Stambułu warto udać się w upalny dzień, aby odpocząć pośród zieleni, podziwiając egzotyczne gatunki roślin. Park Gülhane to najstarszy publiczny park w Stambule. Znajduje się nieopodal Muzeum Archeologicznego. Dawniej należał do Pałacu Topkapi, obecnie jest otwarty dla odwiedzających. Niektóre z drzew pochodzą z XIX w. Z ogrodów herbacianych zlokalizowanych w północnej części parku można podziwiać widok na cieśninę Bosfor i Morze Marmara. Wejść do parku Gülhane można przez dużą kamienną bramę w pobliżu przystanku tramwajowego Gülhane na Alemdar Caddesi.
Fot. Dorota Ludwicka
Kościół św. świętego Sergiusza i Bachusa (Küçuk Ayasofya Camii)
Jeden z najważniejszych, wczesnobizantyjskich budynków w dzisiejszym Stambule wybudowano w Konstantynopolu w VI wieku, za panowania cesarza Justyniana I. Nazywany jest „małą Hagią Sophią” (turecka nazwa: Küçük Ayasofya Camii) i prawdopodobnie stanowił on wzór dla wybudowanej nieco później głównej świątyni Cesarstwa Bizantyjskiego. Kościół poświęcony pierwszym chrześcijanom i męczennikom – Sergiuszowi i Bachusowi, w pierwszej połowie XVI wieku został przekształcony w meczet. Ściany budynku wzmocnione są łańcuchami. Po zamianie na meczet wnętrze pokryto tynkiem. Obecnie ściany pokrywają mozaiki (choć niestety nie zachowały się one w oryginalnej formie). Znajduje się w niewielkiej odległości od Błękitnego Meczetu.
Fot. Spider death, Wikimedia Commons
Dworzec kolejowy Haydarpaşa
Ten wspaniały zabytkowy budynek jest stacją końcową dla wszystkich pociągów przyjeżdżających z Azji do Stambułu. Dworzec położony po azjatyckiej stronie Stambułu tuż nad cieśniną Bosfor stanowi też miejsce dogodnej przesiadki dla podróżnych przybywających do miasta drogą morską. Warto zwrócić uwagę na dekoracje budynku – balkony, gzymsy i pilastry. Fasada dworca pokryta jest płytami piaskowca i opiera się na fundamentach z ponad tysiąca drewnianych słupów wbitych w grząski grunt przybrzeżny. Wnętrze zdobią liściaste kartusze oraz girlandy.
Fot. Max Hughes
Dworzec kolejowy Sirkeci
Położony po europejskiej stronie miasta dworzec zasłynął w historii jako stacja końcowa legendarnego pociągu Orient Express, łączącego Paryż ze Stambułem. Zachwycają tu wysokie sklepienia, zdobne żyrandole (można też wejść do małego muzeum kolei). Budynek w stylu europejskiego orientalizmu zaprojektowany został przez Augusta Jachmunda, pozostającego pod wpływem sztuki architektonicznej Imperium Osmańskiego.
Przy okazji wizyty na dworcu, można tu wejść do małego muzeum kolei, do którego wstęp jest bezpłatny (otwarte codziennie, oprócz niedziel, poniedziałków i świąt narodowych w godzinach 9:00-12:30 i 13:00 – 17:00). W każdą środę, piątek oraz niedzielę, o godzinie 19.30 w budynku dworca odbywa się tzw. sema, czyli ceremonia zakonu derwiszów, podczas której można obejrzeć słynny taniec (niestety tu już wstęp jest płatny).
Fot. Martin Dürrschnabel
Panorama ze wzgórza Camlica Hill (Big Camlica Hill)
Warto wdrapać się tu pod koniec dnia, gdy słońce chyli się już ku zachodowi i zostać do zmroku, bowiem widok, jaki rozciąga się z Camlica Hill stanowi niewątpliwą atrakcję Stambułu. Wzgórze o wysokości 268 m n.p.m. znajduje się po azjatyckiej stronie miasta, w dzielnicy Üsküdar (starożytny Chryzopol). Mieszkańcy Stambułu bardzo chętnie spędzają tu wolny czas.
Fot. jrgcastro, flickr
Innym wzgórzem w Stambule, z którego również można podziwiać piękne widoki jest Pierre Loti Hill (po europejskiej stronie miasta).
SALT Beyoglu Istanbul
SALT jest organizacją not-profit, związaną z kulturą i sztuką. W budynku SALT Beyoglu przy ulicy Istiklal 136 mieści się wiele galerii i prywatnych instytucji kulturalnych. Godziny otwarcia: wtorek – sobota: 12:00 – 20:00, niedziela: 10:30 – 18:00. Wstęp wolny.
Specyficzną atmosferę miasta tworzą strzeliste minarety wszechobecnych meczetów, z których pięć razy dziennie można wysłuchać śpiewu muezzinów wzywających muzułmanów do modlitwy, kolejno w każdą ze stron świata:
Fot. Antoine Taveneaux
Jeśli byliście już w Stambule i znacie inne ciekawe darmowe atrakcje w tym mieście, czekamy na Wasze propozycje w komentarzach pod tekstem.
