„Sometimes not getting what you want is a wonderful stroke of luck” – słowa wypowiedziane kiedyś przez Dalai Lamę mają idealne odniesienie to mojej ostatniej podróży. Tadzykistanu nie planowałem. Celem mojej podróży miała być kraina Ladakh w Indiach, ale jako, że nie dostałem wystarczającego długiego urlopu, postanowiłem skorzystać z rewelacyjnej promocji Turkish Airlines i za niewielkie pieniądze (1300zł) polecieć na dwa tygodnie do Tadzykistanu.
Wyjazd poprzedziły miesiące przygotowań, zbierania informacji, kupowania sprzętu, szukania hosta przez couchsurfing. 25 czerwca dotarłem Polskim Busem do Pragi skąd poleciałem do Stambułu, a następnego dnia do Duszanbe. Z lotniska odebrał mnie Buzurg – przesympatyczny student z Duszanbe, który przez cały tydzień się mną zajmował i sprawiał, że czułem się jak w domu. W Duszanbe miałem zostać tylko jedną noc i natychmiast udać się do Pamiru, ale niewyobrażalna wręcz gościnność Tadżyków uniemożliwiła mi wyjazd wcześniej niż po upływie tygodnia (z czego ostatecznie bardzo się cieszę, ale o tym później)
Przejazd z lotniska do mieszkania Buzurga to pierwsza okazja, aby bliżej spojrzeć na miasto. Szare, bardzo zniszczone blokowiska robią przygnębiające wrażenie. Tadżykistan jest najbiedniejszą z byłych republik radzieckich. Średni dochód na mieszkańca to około 120 USD miesięcznie. Złą sytuację gospodarczą kraju pogłębiła wojna domowa prowadzona w latach 92-97. Po upadku ZSRR, rządzące elity postkomunistyczne walczyły z ugrupowaniami, które opowiadały się w przekształcenie kraju w republikę islamską. Pięcioletni konflikt kosztował życie 70 tys ludzi. Zginął również wujek mojego gospodarza, Buzurga. Szedł do sklepu kiedy trafiła go zbłąkana kula.
Ostatecznie rządzący od początku uzyskania niepodległości Emomali Rahmon, rządzi krajem do dziś. Jak mówi Buzurg, jest to dyktatura w najczystszej postaci – przeciwnicy polityczni są eliminowani, tak samo niezależni dziennikarze, rodzina prezydenta kontroluje najważniejsze sektory gospodarki i instytucje finansowe. Jednym słowem – mafia. Przejazd przez aleję Rudaki, najbardziej reprezentacyjną ulicę stolicy kraju, nie pozostawia wątpliwości, że oto znalazłem się w kraju autorytarnym – z billboardów i gmachów instytucji publicznych spoglądają na mnie wizerunki prezydenta dumnie stojącego wśród łanów zbóż.
Oto kilka widoczków z Duszanbe:
Osiedle mojego gospodarza, Buzurga
Akademia Medyczna w Duszanbe
Najwyższe budynki w Duszanbe
Z których rozpościera się ładny widok na miasto (wejście 5zł - łapówka dla ochroniarza)
Festyn z okazji święta narodowego
Bazar:
Tytułowy "Złoty uśmiech Tadżykistanu"
Będąc w temacie bezprawia, nie da się nie wspomnieć o korupcji, która ma w tym kraju wymiary wręcz kosmiczne. Policjanci stoją na każdym rogu ulicy i wyrywkowo zatrzymują samochód „do kontroli”. Kierowca jeszcze zanim wysiądzie, bierze do ręki banknot o nominale 10 Somoni (5zł), następnie wysiada, mówi stróżowi prawa Salom Alejkum (Dzień dobry), ściska mu rękę i wraca do samochodu. Cała operacja, w trakcie której banknot zmienia właściciela, trwa nie więcej niż 10 sekund. Kwota dla europejczyka śmieszna, przypomina to bardziej sytuację, w której dajemy panu policjantowi na chipsy. Jednak korupcja sięga również wyższych szczebli. Zagraniczne uczelnie przyznają bezpłatne stypendia tadzyckim studentom, w ramach rozmaitych programów wyrównywania szans – jednak aby zostać zaakceptowanym przez rektora uczelni, należy mu za te „bezpłatne” studia zapłacić i to całkiem niemało. Wyczuwam narastającą frustrację w głosie mojego gospodarza i nie dziwię mu się – bezsilność wobec tej walki z wiatrakami woła o pomstę do nieba
Turystów w zachodniej części kraju nie ma w ogóle. Jeżeli ktoś już przyjezdza do Tadzykistanu to za cel swojej podróży obiera Pamir. Znajduje to odzwierciedlenie w cenach – Pamir jest dostosowany do kieszeni zachodniego turysty, natomiast Duszanbe i zachodnia część kraju są śmiesznie tanie. Za jedno Somoni (ok. 60 gr) można dostać duży imbryk herbaty w restauracji, albo jechać pół godziny taksówką przez miasto. Obiad dla dwóch osób w restauracji (wraz z napojami) do wydatek ok. 15 zł
Nie wszystko w Tadżykistanie jest jednak takie tanie – miesięczny dostęp do Internetu, o maksymalnej tutaj prędkości 5mb/s to wydatek rzędu 550 somoni, czyli ok. 260zł! (dla porównania w Polsce płacę 70zł za 120mb/s a i tak podobno mamy najdroższy Internet w Europie!
Głównym powodem opóźnienia mojego wyjazdu do Pamiru jest to, że przyleciałem na samym początku trzydniowego święta narodowego, obchodzonego z okazji zakończenia pięcioletniej wojny domowej. W związku z tym obowiązkowe pozwolenie na podróż do Pamiru, udaje się uzyskać dopiero pod koniec tygodnia.
Razem z Buzurgiem jedziemy do jego rodzinnej wioski położonej wysoko w górach fańskich, na północy kraju. Podróż z trwa 4 godziny, choć przez półtorej godziny czekamy jeszcze aż taksówka zapełni się pasażerami. Upały są nie do zniesienia. Latem w Duszanbe temperatury w cieniu wynoszą około 42 stopni w cieniu, a w słońcu nawet 56!
Wycieczka do wioski Chore jest moim najlepszym doświadczeniem z całego wyjazdu. Po drodze zatrzymujemy się jeszcze w miejscowości Sarvoda i na miejscowym bazarze kupujemy jedzenie dla rodziny Buzurga i zabawki dla dzieciaków. Dwa kilo pomidorów, chleb, mięso, słodycze, cała siatka zabawek, a na plecach 50-litrowy plecak turystyczny – tak obładowany idę razem z Buzurgiem siedem kilometrów przez trudnodostępny górski teren. Na miejsce docieramy po 4 godzinach. Jestem prawie nieprzytomny, ale pyszna kolacja przygotowana przez jego rodzinę i uśmiechy obdarowanych dzieciaków wynagradzają wszystkie trudy podróży. Miejsce jest położone w malowniczej dolinie pośród strzelistych wierzchołków gór fańskich. Nie docierają tu nawet miejscowi obcy – widok białego turysty z Europy wzbudza olbrzymie zainteresowanie. Następnego dnia z Buzurgiem i jego kuzynem Azrorem, idziemy na całodniowy trekking w góry. Krajobraz Fańskich bardzo przypomina Alpy, z tą różnicą, że nie ma tam totalnie żadnych turystów.
Kilka widoczków:
Azror na osiołku
Azror rzuca kapeluszem grzyba
wioska Chore
kolacja w tradycyjnym, tadżyckim domostwie
Standardowy, tadżyckie posiłek składa się zazwyczaj z lepioszki - chleba przypominającego kształtem spód od pizzy, domowej roboty kefiru, miodu i owoców. Z ciepłych dań najpopularniejszy jest Osz, znany też pod rosyjską nazwą jako Płow, a także szaszłyki oraz Kurtob
Kurtob to danie, które podaje się na dużym półmisku, z którego wspólnie się je rękoma. Pieczywo podarte na kawałki, namoczone zostaje w gorącym maśle i mleku. Całość miesza się ze świeżymi warzywami oraz wołowiną. Pyszne!
Następnego dnia wracamy do Duszanbe, a po drodze zahaczamy o malowniczo położone jezioro Iskander Kul
ciąg dalszy już wkrótce..
